Łączność wojskowa

Dobry przepływ informacji, czyli szybka i pewna łączność, jest podstawowym czynnikiem należytego funkcjonowania wojska. Urządzenia radiowe nadają się do tego celu wyśmienicie, tak więc na przestrzeni lat skonstruowano ich bardzo wiele.

Z początku używano fal długich i bardzo długich. Robiono to z tego powodu, że właściwości innych fal jeszcze dokładnie nie poznano, a jednocześnie sądzono, iż inne długości nie będą się nadawać. W początkowym okresie pracowano na częstotliwościach ok. 1.5 do 6.5 MHz, a potem od 3.5 do 12.5 MHz. W wyniku badań i zdobytego doświadczenia, wartości te były później zwiększane. Należy przy tym zauważyć, że proces rozwoju wojskowych środków łączności w czasie, przebiega szybko i w sposób ciągły.



Produkcja sprzętu radiowego odbywa się na miarę czasu i możliwości technicznych. Oznaczało to że początkowo był on duży, ciężki i mało poręczny. Mobilność stacjom radiowym zapewniały najpierw zaprzęgi konne, później pojazdy mechaniczne i w końcu sami żołnierze. Radiostacje zasilano z baterii elektrycznych, akumulatorów i prądnic napędzanych siła mięśni. Później także z generatorów poruszanych silnikami spalinowymi. Nadawano i odbierano przede wszystkim sygnały Morse’a (CW), głos w modulacji AM, a następnie także w modulacji FM.







Pierwotnie zasięgi stacji wynosiły tylko kilka kilometrów. Jednak w zależności od konfiguracji anteny, pory dnia, oraz mocy zasilania, stopniowo zwiększały się do kilkunastu i kilkudziesięciu kilometrów. Z czasem sygnały mocniejszych i nowocześniejszych radiostacji, dochodziły regularnie na odległość kilkuset kilometrów (470), a później nawet kilku tysięcy kilometrów (3700).



W czasie 2 Wojny Światowej, Polacy byli zaangażowani w walki zarówno na Wschodzie, Zachodzie, jak i we własnym kraju. W związku z tym, ich wyposażenie w środki łączności było zróżnicowane, w zależności od warunków lokalnych, możliwości produkcyjnych i tradycji jaka w danym miejscu obowiązywała.

















Jest oczywiste, że ze swoich środków łączności, korzystali także nasi wojenni przeciwnicy. Poniżej prezentuję zdjęcia sytuacyjne niemieckich radiostacji wojskowych z czasów 2 WŚ.







Więcej informacji o wojskowych środkach łączności z okresu przed- i po 2 Wojnie Światowej, można obejrzeć i pobrać tutaj:

http://www.szpzl-zegrze.waw.pl/pdf/publikacje/k35/2.pdf

http://www.szpzl-zegrze.waw.pl/pdf/publikacje/k32/32_2.pdf

https://muzeum-sieradz.com.pl/wp-content/uploads/2021/09/Przewodnik.pdf

http://www.2brygada.walcz.paak.net

Materiały i fotografie pochodzą ze strony wikipedia.pl a także innych stron internetowych.

https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/web/narodowe-archiwum-cyfrowe

https://pl.wikipedia.org/wiki/Radiostacja_R-118

https://pl.wikipedia.org/wiki/Radiostacja_R-350M

https://pl.wikipedia.org/wiki/Radiostacja_R-105

https://muzeum-sieradz.com.pl/z-technika-lacznosci-przez-dziesieciolecia/

http://www.2brygada.walcz.paak.net

http://www.2brygada.walcz.paak.net/sprzet104.html

http://www.szpzl-zegrze.waw.pl/publikacje.html

https://www.viehl-radio.de/homeda/richterp.html

Przyjmuje się że w tej dziedzinie, przełomowy był wkład dwóch osób. Szkockiego uczonego Jamesa C. Maxwella, który tworząc w roku 1861 teorię pola elektromagnetycznego położył fundamenty teoretyczne, oraz niemieckiego uczonego Heinricha R. Hertza, który w roku 1886 doświadczalnie udowodnił istnienie fal elektromagnetycznych.


Francuski noblista z 1929 roku, Louis Victor de Broglie, który zajmował się także badaniem fal elektromagnetycznych, a któremu w 1935 roku Uniwersytet Warszawski przyznał tytuł doctora honoris causa, napisał:

„Widzimy tutaj bezinteresowną pracę naukowców, oraz bardziej ukierunkowane działania inżynierów i techników, łączące się razem jak strumienie z wielu krajów w wielką rzekę, odkrycia i wynalazki razem tworzące wspaniałe osiągnięcie, radio”

Słowa uczonego wyjątkowo trafnie opisują atmosferę tamtych dni, kiedy wiele spraw działo się spontanicznie i przy dużym zaangażowaniu często przypadkowych osób.

Historię powstania i rozwoju radia, przedstawiają załączone niżej slajdy:

Od samego początku, radiowa pasja nie była dla wszystkich. Było to hobby drogie i limitowane przez państwa. Zarówno chętni do posiadania radioodbiorników jak i nadajników radiowych, zmuszeni zostali do wnoszenia obowiązkowych opłat. Wprowadzono licencje radiowe dla radioamatorów i bardzo szybko ogromny wpływ na rozwój i dystrybucję radia przejęło wojsko i służby ochrony państwa. Jest rzeczą charakterystyczną, że w chwilach zagrożenia lub po wybuchu konfliktu, zawsze na pierwszym miejscu żąda się od ludności cywilnej zdania posiadanej broni, a następnie nadajników i radioodbiorników. W czasie 2 wojny światowej, za nielegalne posiadanie radia hitlerowcy karali pobytem w obozie koncentracyjnym a nawet karą śmierci.



Po 1 wojnie światowej, krótkofalowcom przywrócono możliwość uzyskiwania licencji i pracy na radiu, więc z roku na rok coraz większa liczba ludzi miała do niego dostęp.

W USA lawinowy przyrost słuchaczy nastąpił w roku 1920. Spowodował go Frank Conrad, w momencie kiedy rozpoczął transmisje muzyki o stałych godzinach. Aby moc pokryć koszty i utrzymać się na rynku, wymyślił reklamę radiową i został pierwszym dyskdżokejem. Dostał wsparcie od firmy Westinghouse, której był pracownikiem. To spowodowało że już wkrótce, można było go usłyszeć w całej Ameryce, z radiostacji o wywołaniu KDKA.


Jego popularność szybko rosła, zwłaszcza kiedy jako pierwszy nadał wyniki wyborów prezydenckich i włączył do swoich audycji sprawozdania z wydarzeń sportowych i religijnych. To spowodowało ogromny wzrost popytu na odbiorniki radiowe, których jednym z głównych producentów była firma Westinghouse.

Wkrótce inni poszli za przykładem Franka Conrada i pod koniec 1922 roku, w USA istniało już 500 stacji radiofonicznych.

W wyniku spektakularnego rozwoju, radio odniosło wielki sukces i stało się pierwszym medium masowym. W wielu domach, codziennie wieczorami słuchano radia, w którym nadawane były audycje muzyczne, słuchowiska i różne informacje.



Także politycy szybko dostrzegli możliwości głoszenia propagandy przez radio, zwłaszcza że z jego przekazem można było dotrzeć również do kręgów analfabetów, czyli osób nie umiejących czytać i pisać, co w tamtych czasach nie było rzadkością.

Szeroko znane są audycje, przemówienia i inne fakty związane z radiem, które pozostawiły swój wyraźny odcisk w historii Europy, a nawet Świata.


I tak w dniu 30 października 1938 roku w Stanach Zjednoczonych, po nadaniu przez stację CBS słuchowiska radiowego pt. „Wojna Światów”, a przygotowanego przez młodego reżysera Orsona Wellesa, setki tysięcy Amerykanów w panicznej ucieczce opuściło swoje miejsca zamieszkania, próbując szukać ratunku przed „atakującymi Ziemię Marsjanami”. Błagali napotykanych po drodze żołnierzy i policjantów o maski przeciwgazowe, aby zabezpieczyć się przed rzekomym atakiem chemicznym ze strony obcych.

Innym, powszechnie znanym wydarzeniem jest zorganizowana przez Niemców tzw. Prowokacja Gliwicka, na skutek której Hitler znalazł fałszywy pretekst do ataku na Polskę i rozpoczęcia 2 Wojny Światowej.



Już w czasie trwania wojny, z pomocy radia w kontakcie z własnym narodem korzystał min. król Jerzy VI i ex-prezydent USA Herbert Hoover. Brytyjski król wygłosił przemówienie radiowe kilka godzin po tym, kiedy Wielka Brytania wypowiedziała Niemcom wojnę. Jednak najwięcej możliwości jakie w tym czasie stwarzało to medium, wykorzystywały nazistowskie Niemcy. Zwłaszcza po dojściu Adolfa Hitlera do władzy w 1933 roku. Z kolei Brytyjczycy prowadzili transmisję radiową, z trwających po wojnie aż do 1949 roku procesów Norymberskich. W II Rzeczpospolitej już w dniu 19 listopada 1919 roku, nadano radiową depeszę Wodza Naczelnego Armii Polskiej, notyfikującą odrodzenie Ojczyzny. Zostało to zrobione przy pomocy radiostacji „WAR”, działającej na falach długich, która nadawała z niedawno zdobytej Cytadeli Warszawskiej.



Polskie Radio odegrało ogromną rolę w czasie 2 Wojny Światowej. Wspomnieć warto audycję nadaną na samym początku, czyli słynne słowa „a więc wojna”, wygłoszone przez Józefa Małgorzewskiego o godz. 6:30 w dniu 1 września 1939 roku, czy też późniejsze transmisje nadawane z oblężonej Warszawy, których znanym i szeroko rozpoznawalnym głosem był głos komisarycznego prezydenta tego miasta, zamordowanego później przez Niemców - Stefana Starzyńskiego. Komunikaty Polskiego Radia były jedynym źródłem informacji o życiu walczącej Warszawy. Dlatego Niemcy chcieli za wszelką cenę zniszczyć polską rozgłośnię. 6 września 1939, aby uniknąć przejęcia nadajnika w Raszynie przez Niemców, został on wysadzony przez Polaków. Jednak już dzień później odezwała się Warszawa II i to ta rozgłośnia przejęła nadawanie przemówień Starzyńskiego, przekazywała wiadomości ze świata, informowała o tym, co dzieje się w stolicy i ogłaszała alarmy lotnicze. Kiedy Polskie Radio w kraju ostatecznie zamilkło, po pewnym czasie zaczęto transmitować audycje z zagranicy. Były one nadawane głównie z Anglii, ponieważ to tam przebywał Rząd Polski na uchodźstwie. W czasie Powstania Warszawskiego, chwalebny epizod w historii naszego radia zapisała Stacja Nadawcza Armii Krajowej „Błyskawica”. W 1943 roku w „podziemiu” w Częstochowie, zbudowany został nadajnik o mocy 200 Watów. Nadawał on od dnia 8 sierpnia 1944 roku, aż do do końca trwania walk powstańczych. Sygnałem wywoławczym była melodia „Warszawianki”. Zasięg radiostacji był bardzo duży, gdyż obejmował całą Europę i docierał nawet do Stanów Zjednoczonych.



Radio służyło ludziom wiernie także w czasach pokoju. Nadawano koncerty muzyczne, które odtwarzano z płyt gramofonowych, lub transmitowano nagrania na żywo. Robiono relację z imprez sportowych i ważnych wydarzeń patriotycznych i politycznych. Przez cały czas kształtowano i edukowano społeczeństwo w pożądanym przez władzę i jej elity kierunku. W czasach PRL-u, z lepszym lub gorszym skutkiem, robione były próby wpływania na krajową opinię publiczną z poza jej granic. Amerykańska rozgłośnia o nazwie Radio Wolna Europa (RFE), nadawała swoje programy z niemieckiego Monachium.



Jako ciekawostkę należy wspomnieć, że w okresie stanu wojennego i przemian Solidarności, w niektórych polskich miastach, np. w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu czy Gdańsku, swoje audycje nadawały konspiracyjne rozgłośnie radiowe Związku Zawodowego Solidarność. Na przykład, Regionalny Komitet Strajkowy Dolnego Śląska pierwszą audycję radiową wyemitował 29 sierpnia 1982 roku na falach UKF, a kilka miesięcy wcześniej, bo najprawdopodobniej w lutym tego samego roku, została nadana transmisja alfabetem Morse’a, przeznaczona głównie dla odbiorców za granicą. Podziemna grupa mogła korzystać aż ze stu nadajników radiowych. Wykorzystywano także megafony porozmieszczane w mieście. Ogółem działacze z Dolnego Śląska wyemitowali 29 audycji, w których lektorzy czytali min. teksty z "Biuletynu Radiowego RKS". Opozycyjni radiotechnicy z tego regionu, skonstruowali również tzw. radio Julia, dzięki któremu byli w stanie przechwytywać rozmowy ówczesnej milicji.





Wbrew wielu wcześniejszym opiniom, o szybkim końcu tego medium, radio trwa i działa do dziś. Mimo wielu zmian cywilizacyjnych, które zaszły w międzyczasie, cieszy się ono ciągle dużą liczbą słuchaczy i wiernych fanów.

Na zakończenie należałoby jeszcze wspomnieć, o istniejącej gałęzi radia dziś funkcjonującej na jego obrzeżach, a która kiedyś aktywnie to radio powoływała do życia i współtworzyła. Mowa tu o ruchu radioamatorskim i związanym z nim pasmem radia CB. Ponieważ temat ten jest w szczególnym polu naszego zainteresowania, a jednocześnie charakteryzuje się odrębnymi właściwościami, celowym będzie podjęcie jego opisu w innym artykule.

Uwaga: Materiały i fotografie pochodzą w znacznej części z pracy pt. Jak_pozbywano_sie_drutu_M151 i zostały wykorzystane za zgodą ich autora, dr hab. inż. Ryszarda Jana Barczyńskiego profesora z Politechniki Gdańskiej. Ponadto w opracowaniu korzystano z np. stron internetowych:

https://tv.task.gda.pl/151-urodziny-rownan-maxwella/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kalendarium_historii_radia

https://de.wikipedia.org/wiki/Geschichte_des_Hörfunks

https://www.youtube.com/watch?v=JRE5alpk2mA

https://dzieje.pl/aktualnosci/68-lat-temu-powstancza-radiostacja-blyskawica-nadala-pierwsza-audycje

https://www.polskieradio.pl/39/8320/

https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1245188,Polskie-Radio-To-nasz-ostatni-komunikat-Niech-zyje-Polska

https://www.facebook.com/Historia-radia-w-Polsce-185565191490364/

http://www.elektronikjk.pl/historia_elektroniki/2.html

https://www.nac.gov.pl

https://www.youtube.com/watch?v=9GXzK1WuC_U

https://www.swr.de/swr2/wissen/radio-im-zweiten-weltkrieg-swr2-wissen-archivradio-2020-05-01-100.html

http://datenbanksammlungen.mfk.ch/eMP/eMuseumPlus

Wtedy też stworzone zostały podwaliny, pod działanie urządzeń elektrycznych i elektromagnetycznych, takich jak telegraf, telefon i radio. Doszło do wielkiego przyspieszenia cywilizacyjnego i gospodarczego. Przy zachowaniu kolejności wymienionej powyżej, czas budowy grup tych aparatów i urządzeń był bardzo zbliżony, a ich konstruowanie przebiegało w zgodzie z istniejącymi w danym czasie możliwościami technicznymi i wytwórczymi. W każdej z grup powstawały najpierw wersje przewodowe, a dopiero w drugiej kolejności bezprzewodowe, oparte na wykorzystaniu fal elektromagnetycznych.




Telegraf

Telegraf , jako zasada przekazu informacji przy pomocy umownych znakow, jest bardzo starym i ciągle udoskonalanym urządzeniem. Najpierw funkcję tę spełniały znaki dymne z ogniska i odgłosy bębnów. Później pojawił się telegraf optyczny w formie błysków światła odbijanych od luster, a jeszcze później konstrukcje telegrafu semaforowego. Na samym końcu wymyślono telegrafię przewodową, a po niej radiową, która pozwala na przekaz i odbiór informacji z dowolnie poruszających się obiektów.



Telefon

Telefon spełnił potrzebę człowieka dotyczącą przekazu werbalnego, czyli głosowego - na odległość. W różnym czasie powstawały różne formy i odmiany systemów i aparatów telefonicznych.

Prowadzono też próby nagrywania i odtwarzania głosu i muzyki.



Radio

Radio i radiotechnika, powiązane są ściśle z odkryciem zjawiska rozchodzenia się fal elektromagnetycznych i ich innych właściwości fizycznych.

Inne

W rozwój cywilizacji wpisuje się jeszcze jedna, szczególna dziedzina. To wojskowy militaryzm i próby osiągnięcia przewagi wojennej nad przeciwnikiem. Pomimo cierpień i nieszczęść, które niosą ze sobą wojny, są one także czynnikiem rozwoju cywilizacyjnego i mają na niego wielki wpływ. Ciekawym przykładem, jest pokazana na początkowej fotografii wieża widokowa w Paryżu, której powstanie uświetniło wystawę międzynarodową, jaka miała miejsce w tym mieście w roku 1889, z okazji setnej rocznicy Rewolucji Francuskiej. Obiekt otrzymał pozwolenie budowlane na 20 lat, a później planowane było jego rozebranie. Po czasie okazało się, że najważniejszym argumentem za dalszym istnieniem wieży, było zbliżanie się Wojny Światowej i możliwość umieszczenia bardzo wysoko, na jej szczycie anteny radiowej. Dziś po 132 latach obiekt ciągle istnieje i ma się dobrze. Wieża Eiffla

Innych ciekawych rzeczy można dowiedzieć się także pod np. linkiem:
I wojna światowa – broń i technologia

Uwaga: Wykorzystane fotografie i materiały pochodzą z polskiej i niemieckiej Wikipedii, oraz za zgodą autora, dr hab. inż. Ryszarda Jana Barczyńskiego profesora z Politechniki Gdańskiej z pracy pt. Jak_pozbywano_sie_drutu.pdf Równanie Maxwella